Op 12 juni 2023 is een vernieuwde publicatie van ISSO 51 uitgebracht. Dit is inmiddels al een tijd terug, maar natuurlijk niet te laat om een effectenstudie te schrijven. Wij krijgen op de Servicedesk namelijk vaak de vraag:
‘Ik reken mijn project door in 2023 én in 2017, dit geeft verschillende resultaten. Hoe kan dat?’
Er zijn een aantal dingen veranderd, waardoor het moeilijk kan zijn precies te bepalen waar de verschillen in uitvoer door komen. In het volgende stuk worden een aantal wijzigingen en de effecten die zij hebben op de uitvoer van verschillende soorten woningen besproken.
Veranderingen t.o.v. 2017
Slechts een deel van de aanpassingen is van invloed op de uitvoer. De volgende aanpassingen nemen we wél mee in de effectenstudie:
- Algehele aanpassing van de infiltratieberekening. Z-factor wordt niet meer meegenomen. Bij kiezen ‘forfaitair’ wordt het bouwjaar gebruikt.
- Aanpassing berekening ventilatieverlies. Temperatuur van de WTW wordt uitgerekend in plaats van zelf invullen.
- Verwijdering van de zekerheidsklasse en aanpassing temperatuur in aangrenzende woningen.
- Aanpassing standaard ontwerpbinnentemperatuur.
- Verandering optelling niet (gelijktijdig) optredende verliezen.
De volgende aanpassingen komen ook voor in 2023, maar worden niet meegenomen in de studie:
- Tijdsconstante gebouw kan verschillen door kleine aanpassing, daarom is er soms een verschil in ontwerpbuitentemperatuur.
- ‘Heel licht’ gebouw toegevoegd bij bepaling warmte inhoud.
- Afzien van bedrijfsbeperking is mogelijk gemaakt bij sommige systemen.
- Klik hier voor een samenvatting van alle wijzigingen.
Basissituatie: Project A 2017
De effecten worden besproken aan de hand van project A. Hierin zullen steeds bepaalde aanpassingen worden gedaan om de effecten van de nieuwe ISSO te laten zien.
Aanpassing 1: Rekenen in 2023
De eerste verandering die we doen is het project doorrekenen in 2023 in plaats van in 2017. De volgende posten zijn aangepast om de projecten vergelijkbaar te maken. Dit betekent dus dat een verandering van jouw resultaten na doorrekenen van het project in 2023 ook aan de volgende dingen kan liggen.
- Thermische bruggen. Ervoor gezorgd dat lineaire koudebruggen gelijk zijn.
- Ψ waarde ramen. Post toegevoegd aan Vabi Elements in update na 2017.
- Ontwerpbinnentemperatuur. Veranderd in ISSO, wordt verderop behandeld.
- Qv10. Veranderd in ISSO, wordt verderop behandeld.
Rekenen in 2023, na de eergenoemde aanpassingen, geeft de volgende resultaten.
Tabel 1: Resultaten na aanpassing 1
Extra verliezen
Figuur 2: De posten die in de rapportage boven ‘Warmteverliezen die niet altijd (gelijktijdig) optreden’ staan, worden in 2023 kwadratisch bij elkaar opgeteld, in plaats van direct (2017). Dit wil zeggen dat de totale uitkomst lager is; 101+651 ≠ 659. De formule is aangegeven in figuur 3. Deze manier van optellen zorgt hier voor een verlaging van het totale aansluitvermogen.
Ventilatie
Het ventilatieverlies valt in 2023 lager uit dan in 2017. In dit voorbeeld is er gerekend met een systeem D met WTW. In 2017 moest je zelf de temperatuur na de WTW opgeven, in 2023 wordt dit berekend. Door de hogere inblaastemperatuur na berekening treedt er minder warmteverlies op.
NB: Bij berekeningen met systemen waar natuurlijke ventilatie gebruikt wordt, werd in 2017 het infiltratieverlies op 0 gezet en werd alleen ventilatieverlies meegenomen. In 2023 is dit niet meer zo, wat eventuele verschillen hierin verder kan verklaren.
Infiltratie
Het verschil in infiltratieverlies is te verklaren door het gebruik van een andere manier van berekenen. In 2017 werd er gebruik gemaakt van een tabel waarin de infiltratie per m2 gevel gevonden kon worden. Dit werd gecompenseerd met een Z-factor. In 2023 wordt het totale infiltratieverlies meteen berekend aan de hand van een specifieke qv10.
In H2.5.6 van ISSO 51 2023 is een uitgebreide beschrijving van de nieuwe infiltratieberekening te vinden.
Aanpassing 2: Forfaitaire berekening infiltratie
In 2023 is ook de mogelijkheid gekomen om de infiltratie op een forfaitaire manier te berekenen. Dit kan handig zijn als je de qv10 niet zelf weet. In het sjabloon Gebouweisen kan je kiezen voor een forfaitaire berekening.
De forfaitaire berekening gaat aan de hand van:
- Het opgegeven bouwjaar (eigenschappen -> gebouwen -> )
- Type woning/gebouw (eengezinswoning plat dak, appartementencomplex)
- Ligging woning (tussenligging, hoekligging, vrijstaand)
In tabel 2 is te zien wat er gebeurt met de infiltratieverliezen bij verschillende soorten invoer. Let ook op de grote verschillen die dit oplevert in het aansluitvermogen!
Zoals te zien in tabel 2 kan een forfaitaire berekening van het infiltratieverlies veel invloed hebben op het totale aansluitvermogen. Alleen een appartement in een meerlaags gebouw, gesitueerd in tussenligging achter een dubbele gevel geeft een betere waarde dan de (zelf ingevulde) waarde van qv = 0,625, wat al een relatief hoge waarde is vooral voor gebouwen uit 2024. Hieruit valt de conclusie te trekken dat het vaak beter is om zélf je waardes in te vullen als het gaat om infiltratie.
Aanpassing 3: Ontwerpbinnentemperatuur
In de 2023 versie van ISSO 51 zijn er nieuwe waardes aangenomen voor de ontwerpbinnentemperatuur van sommige ruimtes. Deze waardes worden ingevuld als je bij Sjabloon à Ruimte-eisen, kiest voor standaard ontwerptemperaturen. De verschillen met 2017 zijn in de tabel 4 en 5 te zien.
De ontwerpbinnentemperaturen die toegepast worden in 2023 zijn iets hoger dan in 2017. Dit zorgt in dit geval voor een verhoging van het transmissieverlies, en dus van het totale aansluitvermogen.
Tabel 3: Resultaten na aanpassen ontwerpbinnentemperatuur
Tabel 4: Ontwerpbinnentemperaturen volgens 2017 (bron: ISSO 51 2017)
Tabel 5: Ontwerpbinnentemperaturen volgens 2023 (bron: ISSO 51 2023)
Aanpassing 4: Verliezen naar aangrenzende woningen
Om de verliezen naar aangrenzende woningen inzichtelijk te maken zijn er natuurlijk wel aangrenzende woningen nodig. Er is gekozen om hier twee rijtjeswoningen door te rekenen, een met hoekligging, een met tussenligging, zoals te zien in figuur 4.
Figuur 4: Geometrie aanpassing 4
In een vergelijking tussen tabel 6 en tabel 7 is te zien dat de nieuwe rekenwijze in dit project slechts in drie gevallen beter uitpakt. In 2017 werd er gerekend met een zekerheidsklasse (hier C), een ΔT afhankelijk van de Rc waarde (hoe hogere Rc hoe lager ΔT) en de ligging van de woning. In 2023 is dit een stuk versimpeld en wordt er eigenlijk alleen nog maar gekeken naar het aantal buren. De ΔT is vastgezet op 4 graden Celsius. We zien ook dat in 2023 de waardes voor verliezen hetzelfde zijn. Dit komt omdat er op ruimteniveau wordt gekeken in plaats van op gebouwniveau. Wat voor dit project betekent dat er geen verschil zit tussen hoekwoning en tussenwoning. Ook hier zie je, als in jouw project hoge Rc waardes zitten, het aannemelijk is dat het totale aansluitvermogen hoger wordt bij doorrekenen in 2023.
Op een rijtje
Het kan dus goed kloppen dat er verschillen optreden als je je project dat eerst met 2017 berekend was, nu in 2023 berekent. Aangezien er een aantal dingen zijn die veranderd zijn, kan je er aan de hand van deze studie achter komen wat voor jouw geval voor grote veranderingen zorgt. De posten waar je naar kan kijken zijn:
- Infiltratieverlies, gaat dit forfaitair of niet?
- Ventilatieverlies, wordt er gebruik gemaakt van een WTW?
- Ontwerptemperaturen, wat zijn de ruimte-eisen?
- Kwadratische optelling, zijn deze posten groot of klein i.v.m. 2017?
- Zekerheidsklasse, van welke werd er gebruik gemaakt in 2017?
- Thermische bruggen, welke waardes zijn er te zien in de rapportage?
- Verliezen naar aangrenzende gebouwen, wat is er wel en niet veranderd?
In september 2024 worden de ISSO 53 en 57 geüpdatet en worden er een aantal kleine aanpassingen gepubliceerd voor de ISSO 51.
Mocht je toch nog tegen iets aanlopen waarvan je denkt, wat gebeurt hier? Neem dan contact met ons op via elements@vabi.nl of (015) 21 33 501.
